Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütü tarafından yayınlanan 2019 verilerine göre Türkiye 180 ülke arasında 157. oldu (https://rsf.org/en/ranking). Türkiye’nin sıralamadaki yeri değişmedi. Paris merkezli örgüt basın özgürlüğü kritelerine göre her yıl liste hazırlayarak ülkelerin sıralamasını yapıyor. *

Kuzey Avrupa ülkelerinden Norveç’in ilk sırada bulunduğu listede Finlandiya ikinci, İsveç 3’üncü sırada yer aldı.

Türkiye ise listede Venezuela, Rusya, Bangladeş ve Irak’ın ardından 157’inci sırada yer aldı.

Türkmenistan’ın son sıraya yerleştiği listede Çin 177, Kuzey Kore ise 179’uncu sırada yer aldı.

Gazetecilere yönelik şiddet olaylarını raporlayan RSF, halihazırda 57 gazetecinin kaçırılmış durumda olduğunu ve 389 gazetecinin ise yaptığı işten dolayı hapis cezasına çarptırıldığını bildirdi.

RSF, bu yıl dünya genelinde 49 gazetecinin meslekleriyle ilgili faaliyetlerinden ötürü öldürüldüğünü açıkladı.

Ölen gazetecilerin sayısının son 16 yılın en düşük rakamı olduğu belirtilen raporda ölen gazetecilerin mesleki faaliyetleriyle ilgili hedef alınarak veya çatışmaları izlerken hayatını kaybettiği belirtildi. 2019’da gazeteci ölümleri bir önceki yıla oranla yüzde 44 azaldı.

Raporda, gazetecilerden 31’inin doğrudan hedef alınarak öldürüldüğü, 18’inin ise çatışmaları izlerken yaşamını yitirdiği kaydedildi.

“Dünyada en çok gazetecinin hapiste olduğu ülke Türkiye”

Türkiye’nin Doğu Avrupa ve Orta Asya bölgesi kapsamında değerlendirildiği RSF’in raporunda, bu bölgede bulunan ülkelerin birçoğunun 180 ülkenin oluşturduğu listede 150’nin gerisinde kaldığına atıfta bulunuldu.

2019 raporunda “Türkiye’deki bağımsız medya kuruluşları üzerindeki baskı ve zorluklara” vurgu yapıldı, “araştırmacı gazeteciliğin cezalandırıldığı tek ülke olduğu” kaydedildi.

Endekste Türkiye’den “dünyada en çok gazetecinin hapiste olduğu ülke” olarak bahsedildi.

“Paradise Papers (Cennet Belgeleri)” olarak bilinen belgeler nedeniyle gazeteci Pelin Ünker’in 13 ay hapis cezası alması rapora girdi. Türkiye’nin bu dosyalar nedeniyle bir gazeteciyi yargılayan tek ülke olduğu kaydedildi.

Uluslararası sivil toplum kuruluşu olan Sınır Tanımayan Gazeteciler örgütünün raporunda, mevcut dönemden “Yeni Türkiye” diye bahsedildi, internet siteleri ve sosyal medyada da sansür uygulandığı belirtildi.

Her yıl binlerce yazıya erişimin engellendiği, video paylaşım sitelerinin kontrol altına alınmaya çalışıldığı not edildi.

Doğan medya Grubu’nun Demirerön’e satılması da raporda yer aldı. Örgüt, “En büyük medya grubunun hükümet yanlısı bir holding tarafından satın alındığı Türkiye’de kalan birkaç eleştirel yayın organının üzerindeki baskının da sürdüğünü” belirtti.

Suriye ve Meksika gazeteci ölümlerinde ilk sırada

Suriye, Yemen ve Afganistan’daki çatışmaları izlerken yaşamını yitiren gazetecilerin sayısı 2018’de 34 iken, bu sayı bu yıl 17’ye düştü. Suriye’de 10, Yemen’de 2, Afganistan’da ise 5 gazeteci hayatını kaybetti.

Meksika’da bu yıl da geçen yıl olduğu gibi 10 gazeteci cinayete kurban gitti. Meksika, savaş halinde olmadığı halde en fazla gazetecinin öldürüldüğü ülke oldu.

Meksika dışında Honduras’ta 2, Kolombiya ve Haiti’de 1’er gazetecinin öldürüldüğü Latin Amerika ve Karayip ülkeleri, toplam 14 can kaybıyla Orta Doğu ile birlikte gazeteciler için hayati tehlikenin en fazla yaşandığı bölge haline geldi.

Raporda savaş olmamasına rağmen Latin Amerika’nın gazeteciler için en az Orta Doğu kadar tehlikeli bir yer olduğu ifade edildi.

Hapisteki gazeteci sayısında artış

Raporda keyfi gözaltılarda yaşanan artış da yer aldı. Dünya çapında 389 gazeteci çalışmalarıyla ilgili olarak cezaevinde olduğu belirtilen raporda, bu sayının geçen yıla oranla yüzde 12 daha fazla olduğu vurgulandı.

Bu gazetecilerin yaklaşık yarısının Çin, Mısır ve Suudi Arabistan tarafından tutulduğu belirtildi. 120 gazetecinin cezaevine girdiği Çin’de, bu alandaki rakamı “daha önce görülmemiş seviyelere” çıkardığı ifade edilirken, özellikle Müslüman Uygur azınlıktan çok sayıda gazetecinin bu rakama dahil olduğu belirtildi.

*Basın Özgürlüğü Endeksi

180 ülkede basın özgürlüğünün durumunu değerlendirmek için Sınır Tanımayan Gazeteciler tarafından yıllık olarak hazırlanıp yayınlanan bir endekstir. İlki Ekim 2002’de yayımlanmıştır.^[2] Rapor, Dünya Bankası‘nın bir ülkenin hukukun üstünlüğüne saygısını değerlendirmek için kullandığı araçlardan biridir.

Yirmi dilde hazırlanıp aralarında medya çalışanları, hukukçular ve sosyologlar bulunan uzmanlara gönderilen bir ankete verilen cevaplar değerlendirilerek hazırlanmaktadır. Ankette hapisteki gazetecilerin veya medya çalışanlarının sayısı; kaçırılmış, sürgüne gönderilmiş, fiziksel olarak saldırıya maruz kalmış ve sansüre uğramış gazetecilere ilişkin sorular ile gazetecilerin otosansür uygulamaları ve hükümetin editöryal politikaya müdahalesi ile ilgili sorular sorulmaktadır.^[6] Yasama organlarının basın üzerindeki etkileri de detaylı sorularla araştırılmakta; tüm bu sorulara verilen yanıtlardan elde edilen rakamsal veri analiz edilerek ülkelerin basın özgürlüğü endeksi belirlenmktedir.2013 endeksinden beri ülkeler – 0 en iyi puan, 100 en düşük puan olmak üzere- 0 ile 100 arasında puanlanmaktadır.

Fotoğraf: Pixabay