Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi, COVID-19 pandemisinin birinci basamak sağlık hizmetlerini nasıl etkilediğini ortaya koyabilmek amacıyla, TTB Aile Hekimliği ve TTB Pratisyen Hekimlik Kolları’nın katkılarıyla bir araştırma gerçekleştirdi. Elektronik ortamda hazırlanan soru formu, kartopu tekniğiyle yaklaşık 59 ilde 500 ASM’ye ulaştırıldı. Toplam 53 ilde 410 ASM’nin yanıtladığı araştırmanın sonuçları 7 Ağustos 2020 Cuma günü düzenlenen online basın toplantısı ile kamuoyuna duyuruldu. Araştırma sonuçları, COVID-19 pandemisi sürecinde birinci basamağın salgın yönetimi, sağlık çalışanlarının durumu ve pandemi ile mücadele yönünden dışarıda bırakıldığını ortaya koydu.
Basın toplantısına, TTB Merkez Konseyi Başkanı Prof. Dr. Sinan Adıyaman, TTB Genel Sekreteri Dr. Bülent Nazım Yılmaz, TTB Pratisyen Hekimlik Kolu’ndan Dr. Rıdvan Yılmaz, TTB Aile Hekimleri Kolu’ndan Dr. Emrah Kırımlı ile TTB Toplum ve Hekim Dergisi Editörü Prof. Dr. Onur Hamzaoğlu ve COVID-19 İzleme Grubu üyesi Prof. Dr. Kayıhan Pala katıldılar. Basın açıklamasını Prof. Dr. Sinan Adıyaman okudu.
TTB’den Birinci Basamak’ta COVID-19 Pandemisine İlişkin Durum Araştırması: Birinci Basamak Çalışanlarının Sesine Kulak Verin
Sağlık Bakanlığı, COVID-19 pandemisinin başlangıcında, ilk olgunun varlığının açıklanmasından itibaren bütün enerji ve önceliğini hastanecilik hizmetlerine verdi, hastaların tedavisini öne çıkardı. Buzdağının görünmeyen kısmını ortaya koyabilecek, sorunun boyutlarının tanımlanmasına paralel olarak salgının yayılmasının olabildiğince engellenebilmesini sağlayacak olan birinci basamak sağlık hizmetleri uzun bir süre yok sayıldı. Oysa, olağan dışı durumlarda, özellikle kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birlikte diğer rutin sağlık hizmetlerinin olabildiğince aksamadan devamını sağlayabilmek için de birinci basamak sağlık hizmetlerine özel önem verilmesi gerektiği bilimsel ve tarihsel olarak bilinmektedir. Buna karşın, hem birinci basamak hizmet birimleri hem de orada görev yapan meslektaşlarımız ve diğer sağlık çalışanları ihmal edildi, görmezden gelindi.
Bu süreçte Türk Tabipleri Birliği (TTB) olarak TTB Aile Hekimliği ve TTB Pratisyen Hekimlik Kolları’nın katkılarıyla Aile Sağlığı Merkezlerinde (ASM) yaşanmakta olan sorunları ortaya koyabilmek ve çözüm önerisi geliştirebilmek amacıyla bir çalışma gerçekleştirdik. Elektronik ortamda hazırlanan soru formu, kartopu tekniğiyle yaklaşık 59 ilde 500 ASM’ye ulaştırıldı. Veriler, Mayıs ayının son haftası ile Haziran ayının ilk haftasında toplandı. Toplam 53 il ve 410 ASM’den geri dönüş gerçekleşti.
Veri toplanan ASM’lerde ortalama 11 sağlık çalışanın görev yaptığı (min.-max. 1-36 kişi) saptandı. Sağlık Müdürlükleri tarafından ASM’lere gönderilen kişisel koruyucu ekipmanların (KKE), ASM’lerin %71’i tarafından yetersiz bulunduğu ve %82’sinin ASM olarak kendi paralarıyla satın aldıklarını bildirdi. Benzer biçimde Sağlık Müdürlükleri tarafından ASM’lere gönderilen dezenfektanların da ASM’lerin %79’u, el antiseptiğinin de yine ASM’lerin %75’i tarafından yeterli miktarda olmadığı bildirildi. ASM’lerin %86’sının el antiseptiğini kendi paralarıyla sağladığı saptandı. ASM’lerin yalnızca %26’sında Sağlık Müdürlükleri tarafından COVID-19 pandemisiyle ilgili eğitim düzenlendiği, %62’sinde de sağlık çalışanlarının bireysel ve online olarak COVID-19 pandemisiyle ilgili eğitim aldıkları öğrenildi. ASM’lerin %81’inde sağlık çalışanlarına kontrol amaçlı PCR testi, %84’ünde de kontrol amaçlı antikor testi uygulanmadığı belirtildi. ASM’lerin %11’inde bir ve daha fazla sayıda görevli sağlık çalışanının enfekte olduğunun saptandığı bildirildi. ASM’lerin %59’unda kronik hastalığı olanlarla gebe ve emziren sağlık çalışanlarının ücretli izin alma olanağı olmadığı öğrenildi. ASM’lerin %99’unda, pandemi döneminde sağlık çalışanlarına herhangi bir ek ödeme yapılmadığı belirlendi.
COVID-19 pandemisinin ikincil etkilerine yönelik gözlemler ASM’lerin %93’ünde hem tahlil için hem de kanser taraması için gelen hasta sayısında azalma, %70’inde sağlık raporu için başvurularda azalma, %68’inde COVID-19 dışı hastalık başvurularında azalma ve %51’inde de hem aile planlaması hizmetleri için hem de kronik hastalıklar için başvurularda azalma gözlemlendiği belirtildi.
COVID-19 salgınının giderek yaygınlaştığı bu günlerde tüm sağlık çalışanlarının olduğu gibi birinci basamak sağlık çalışanlarının yeterince korunması, hem kendi sağlıkları hem de salgına karşı yeterli insan gücünün ayakta kalabilmesi için Kişisel Koruyucu Ekipmanlarının (KKE) yeterli kalitede ve sayıda sağlanması gerekmektedir. Sağlık Bakanlığı’na bu yönde yaptığımız çağrılarımızı yineliyoruz.
Sağlık çalışanlarına rutin test taraması yapılması son derece önem taşımaktadır. Sağlık çalışanlarına koşulsuz ve zamanında COVID-19 testi yapılması, hem sağlık çalışanlarının sağlığı, hem de salgının kırılması bakımından önemlidir.
Salgına karşı yürütülen mücadelede başarılı olmak için, birinci basmak sağlık hizmeti sunan sağlık çalışanlarının sesine kulak vermek, başta meslek birliğimiz TTB ve toplumun her kesimiyle bu süreci birlikte yürütmek ayrıca önemlidir. COVID-19 salgınını kırmak, halkımızın ve sağlık çalışanlarının sağlığını korumak için önerilerimizi yapmaya, çabalarımızı ve katkılarımızı sürdürmeye devam edeceğiz.
Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi
